Tahkim sözleşmesinin geçerli olarak kabul edilebilmesi için birtakım şartları taşıması gerekmektedir. Yürürlükteki mevzuat kapsamında tahkime ilişkin düzenlemeler hem 6100 s. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (“HMK”) hem de 4686 s. Milletlerarası Tahkim Kanunu’nda (“MTK”) yer almaktadır. HMK’da yer alan düzenlemeler MTK anlamında yabancılık unsuru taşımayan ve tahkim yeri olarak Türkiye’nin belirlendiği sözleşmeler için geçerli olmakla birlikte MTK’daki düzenlemeler yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği ve bazı maddeleri yönünden Türkiye dışında belirlendiği durumlarda da uygulama alanı bulmaktadır.

MTK kapsamında hangi durumlarda uyuşmazlığın yabancılık unsuru taşıdığı kanunun 2.maddesinde düzenlenmiştir. Burada tarafların yerleri, tahkim yeri ve tarafların tüzel kişi olmaları durumlarında ortakların bulunduğu devlet yönünden farklı ihtimaller gündeme gelmektedir.

Tahkim sözleşmesi ayrı bir sözleşme ile veya asıl sözleşmenin içerisinde yer alan bir madde ile de öngörülebilmektedir. Her iki kanun da yazılı bir tahkim sözleşmesinin veya şartının varlığını kural olarak aramakla birlikte; davacının tahkim şartı olduğuna ilişkin iddiasına davalının itiraz etmemesi durumunda da tahkim yolu ile uyuşmazlığın sonuçlandırılması mümkündür.

Geçerli bir tahkim sözleşmesi veya asıl sözleşmeye eklenmiş bulunan tahkim şartının varlığına rağmen, davanın genel mahkemelerde açılmış olması durumunda, davalı tarafından ilk itirazda bulunularak uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözüme kavuşturulması gerektiği belirtilmelidir. Bir başka anlatımla, mahkemeler tarafından tahkim şartının varlığına ilişkin olarak kendiliğinden araştırma yapılmaz.

Tahkim sözleşmesi veya şartının taraflarca kesin ve koşulsuz olarak öngörülmesi gerekmektedir. Bu anlamda hem tahkim şartının öngörülmesi hem de genel mahkemelerin belirli durumlarda yetkili olabileceğinin sözleşmede öngörülmesi tahkim şartının geçersizliğine yol açabilmektedir.

Yargıtay tarafından verilen güncel tarihli bir kararda, tahkim şartını düzenleyen maddede uyuşmazlığın belirli bir tahkim tarafından çözüme kavuşturulması gerektiği belirtilmiş olmakla birlikte, devamında tahkimle görülemeyecek hususlar ile sözleşmede tahkime başvurulmayacağı belirtilen konularda genel mahkemelerin yetkili olacağının belirtilmesi sebebiyle tahkim şartını geçersiz kabul etmiştir.

Saygılarımızla